Opalizacja, czyli wyjątkowe właściwości opalu

Dziś omówimy opal i jego właściwości. Najbardziej charakterystycznym zjawiskiem, jakie łączy się z tym kamieniem jest opalizacja, czyli niezwykłe efekty świetlne.

Opal należy do rodziny krzemianów, a tak dokładniej są krzemianów uwodnionych. Jego nazwa pochodzi od greckiego opalios, które oznacza klejnot, lub kamień szlachetny.

Najbardziej charakterystyczną cechą są ich efekty świetlne, czyli opalizacja , która powstaje w wyniku rozszczepienia światła od ściśle ułożonych, małych kuleczek krystobalitu.(więcej o efektach świetlnych znajdziesz tutaj. Wywołane jest to sferycznym ułożeniem krzemionki po odparowaniu części wody. Sfery te są jednakowej wielkości, a ponadto łącza się w regularne szeregi. Dzięki temu powstają wolne przestrzenie, przez które przepuszczane jest światło. Wielkość sfer ma znaczny wpływ na kolorystykę efektów świetlnych. I tak strefy osiągające 350nm i więcej dają poświatę pomarańczową oraz czerwoną, natomiast te które osiągają maksymalnie 150nm odpowiadają za opalizację niebieską. Oczywiście wszelkie inne barwy świadczą o tym iż sfery krzemionki znajdują się w przedziale 150 – 350nm.

Opal należy do grupy minerałów amorficznych, czyli pozbawionych struktury krystalicznej, podobnie jak bursztyn.

Kamień ten może powstawać w szczelinach skał wszystkich typów ale najczęściej w pobliżu gorących źródeł. Wytrąca się przy niskich temperaturach z wód zawierających dużo związków krzemu. W skutek zbyt szybkiej utraty wody z minerału, kamień może pękać i dawać zdecydowanie słabsze efekty opalizacji. Tak samo dzieje się w skutek czasu użytkowania kamienia. Dlatego też aby temu zapobiec nasącza się go olejem lub też przechowuje się w wilgotnej wacie. Posiadając taki cenny skarb należy uważać również na wszelkiego rodzaju chemię. Bardzo zły wpływ mają kosmetyki, mydło jak i inne środki czyszczące. Ciekawy wydaje się fakt iż opal jest zbudowany z tego samego materiału, co szkielet gąbek i okrzemek.

Ogólnie opal dzieli się na podstawowe trzy grupy: szlachetny, ognisty oraz zwyczajny.

1.  Do opali szlachetnych zalicza się:

• opal biały – barwa podstawowa jest biała lub inna jasna, występuje charakterystyczna gra barw. Czasami zwany jest też opalem mlecznym.
• opal czarny – występujące tutaj barwy podstawowe to czarny, ciemnoszary, granatowy, niekiedy też ciemnozielony. Jest on dość rzadką odmianą i niektóre ich cenniejsze okazy jak np. opale o podstawowej barwie głębokiej czerni mogą osiągać cenę równą jak dla diamentu.
• opal matrycowy – czyli opal zrośnięty ze skałą macierzystą bądź też wrośnięty w nią.
• opal boulder – wrośnięta ciemna odmiana opalu, tworząca się w złożach okruchowych wypełniając puste miejsca. Jest to odmiana dużo bardziej odporna
• opal arlekinowy – przezroczysty lub prześwitujący ze zdecydowanie większą grą barw. Należy do kamieni najbardziej poszukiwanych
• opal jelly – barwa podstawowa jest niebieskoszara, charakteryzuje się bardzo słabą opalizacją.
• opal kryształowy – barwa opalizacji jest czerwona i pojawia się na szklistym i bezbarwnym tle.

2.Opal ognisty charakteryzuje się całkowitym brakiem opalizacji. Jego barwa jak po nazwie można się domyślać jest intensywna i czerwona. Nie jest on całkowicie przejrzysty a raczej delikatnie mętny.

3. Do opali zwyczajnych zalicza się:

• opal agatowy – to wstęgi opali w agacie

• opal „anielska skóra” – nieprzezroczysta biaława lub różowa barwa minerału krzemowego
• opal drzewny – to skrzemieniałe drewno o barwie żółtej lub brązowej. Krzemień zawierający w sobie minerały jaspisu, chalcedonu oraz w mniejszych ilościach opalu.
• opal miodowy – jest to prześwitując opal charakteryzujący się barwą miodowożółtą
• opal wodny – inaczej zwany hydrofanem. Jest barwy białej ale bardzo mętnej, przez utratę wody. Jeżeli zanurzy się go w roztworze wodnym, to wówczas napełnia się nią, dzięki czemu odzyskuje charakterystyczną opalizację oraz traci mętność
• opal mleczny – najczęściej biały kolor, na którym pojawiają się czerwonawe refleksy
• opal porcelanowy – to gładka, biała, nieprzezroczysta odmiana opalu mlecznego
• opal mszysty – mlecznobiała barwa, na której widoczne są ciemne dendryty
• opal woskowy – barwa żółta lub jasnobrązowa. Kamień charakteryzuje się woskowym połyskiem.
• opal prazowy – jasnozielony kolor przypominający chryzopraz
• hialit – opal całkowicie bezbarwny o bardzo silnym połysku
• kaszolong – opal mlecznobiały, porcelanowy, charakteryzuje się szarym, żółtym lub niekiedy czerwonym odcieniem. Połysk jest zbliżony do połysku macicy perłowej. Występuje jako kamień nieprzezroczysty jak i przeświecający.

W handlu bardzo często ulepsza się opale różnymi zabiegami. Najczęściej w celu uwydatnienia efektów świetlnych, czy też poprawienia połysku na bardziej szklisty.

Ostatni minerał z grupy chalcedonu to bardzo ceniony chryzopraz. Nazwa pochodzi od greckich słów chrysos (złoto) i prason (por). Jego barwa jest najczęściej zielonawożółta lub zielona i pochodzi od niklu. Oczywiście w zależności od jego zawartości odcienie zieleni są różne. Pod wpływem temperatury jak i światła barwa staje się coraz mniej intensywna, więc przy obróbce tego kamienia należy zachować szczególną ostrożność.

Już od starożytności z chryzoprazu tworzono elementy dekoracyjne, robiono z nich kamee, a także biżuterię.

Dzisiejszym wpisem zakończyłam już pracę z grupą chalcedonu. Od przyszłego tygodnia będę dalej kontynuować opis rodziny kwarcu.

Zapraszam.