Kamienie szlachetne – efekty świetlne

Kamienie szlachetne mają bardzo cenną cechę – efekty świetlne, które nie są spowodowane ani barwą kamieni ani ich składem chemicznym. Przyczyną migotliwości powierzchni lub pasiastych efektów świetlnych jest zjawisko odbicia, załamania oraz interferencji światła na cienkich warstwach, złożach lub też elementach struktury. Poznaj właściwości świetlne poszczególnych kamieni.

Wyróżnia się następujące efekty świetlne:

adularescencja – jak w przypadku kamienia księżycowego. Niebieskawobiały połysk pojawia się na oszlifowanym w postaci kaboszonu kamieniu, który przesuwa się po powierzchni w miarę poruszania nim. Efekt ten powstaje w wyniku interferencji światła na warstewkach w jego wnętrzu.
asteryzm – efekt ten jest przyczyną odbicia światła od równolegle ułożonych włókien czy też kanalików, które w pęczkach leżą w różnych kierunkach. W wyniku tego odbicia na oszlifowanych w postaci kaboszonowej kamieni pojawiają się smugi światła, które to przecinają się w jednym puncie i powstaje efekt gwiazdy.
awenturescencja – efekt ten jest wywołany odbiciem i rozproszeniem światła na wrostkach mineralnych znajdujących się w krysztale. One decydują o barwie powstających refleksów. Dla awenturynu, zawierającego łuski fuchsytu (chromowe) barwa jest zielona. Dla minerałów zawierających hematyt czerwona, a dla zawierających dumortieryt niebieska.
migotliwość – efekt kociego oka polegający na odbiciu światła od równolegle ułożonych wydłużonych, igłowatych wrostków takich jak rutyl i turmalin. Jest on widoczny u kamieni oszlifowanych w postaci kaboszonu. Przy obrancaiu nim, pasmo światła przesuwa się po powierzchni. Przykładowe kamienie posiadające ten efekt to kwarc (kwarcowe kocie oko), beryl (chryzoberyl).
iryzacja – efekt tęczy, który jest wywołany rozszczepieniem światła na znajdujących się w środku kamienia pęknięciach. Wówczas nakładają się na siebie kolory należące do określonych długości fal.
labradoryzacja – efekt ten jest przyczyną interferencji światła na najcieńszych płytkach, spowodowane przez wrostki typu magnetyt, rutyl, tytanit czy też miedź. Metalicznie lśniące barwy, najczęściej zielone jak i niebieskie zwłaszcza są spotykane u labradoru oraz spektrolitu.
orient – występujące na powierzchni pereł iryzujące barwy. Efekt ten jest wywołany przez załamanie i interferencję światła od dachówkowato ułożonych płytek zawierających aragonit (węglan wapnia) oraz znajdujących się tuż pod powierzchnią konchioliny (substancja białkowa).
opalescencja –  jest to pewien rodzaj iryzacji. Efekt polega na zjawisku odbicia światła krótkofalowego, czyli niebieskiego. Stąd też barwa mlecznobiała, mlecznoniebieska. Opalescencją charakteryzuje się głównie opal zwyczajny.
opalizacja – zjawisko wielokrotnego odbicia światła powodują wrośnięte w masę żelu krzemionkowego kuleczki krystobalitu. Kolorowe plamy zmieniają się w zależności od kąta obserwacji. Efekt ten występuje głównie u opali szlachetnych np. czarnych.
luminescencja – Jest to emisja światła przez substancję pod wpływem różnych czynników za wyjątkiem promieniowania cieplnego. Badając kamienie szlachetnie wykorzystuje się światło ultrafioletowe w wyniku czego uzyskuje się efekt fluorescencji. Przyczyną powstawania tego zjawiska są zanieczyszczenia znajdujące się wewnątrz budowy sieci krystalicznej minerału. Jeżeli po naświetleniu ultrafioletem minerał nadal emituje światło, to wówczas mówi się fosforescencji.Fluorescencja sprawdza się w diagnostyce kamieni szlachetnych i syntetycznych, ponieważ imitacje reagują na promienie ultrafioletowe zupełnie inaczej niż ich naturalne odpowiedniki.

Efekty świetlne to niesamowite zjawiska, a zwłaszcza przyjemny widok dla naszych oczu.

To czy takie jak wyżej opisane będą w ogóle widoczne zależy od sposobu oszlifowania kamieni.

Szlifowanie kamieni – techniki

Techniki szlifowania są już znane od milionów lat. Z biegiem czasu zaczęto je doskonalić i nauczono się do jakich kamieni jakie rodzaje są najlepsze.

Jako najstarszy i najprostszy szlif zarazem wyróżnia się szlif kaboszonowy. Nadaje się kamieniom kształt kopuły o owalnym lub okrągłym obrysie. Spód jest najczęściej płaski. Do tego rodzaju szlifu nadają się kamienie, które mają wiele wad, różnego rodzaju wrostki, są zabarwione, przezroczyste lub wzorzyste. Szlif ten jest wykorzystywany w celu osiągnięcia takich efektów optycznych jak iryzacja, opalescencja, asteryzm oraz efekt kociego oka.

Bardzo popularny stał się szlif fasetkowy. Kamienie, najczęściej te przezroczyste są cięte i posiadają liczne ilości płaskich ścianek – fasetek. Kąty między ściankami muszą być odpowiednio obliczone, gdyż tylko dzięki temu można uzyskać efekt lustra co przekłada się na zdolność przepuszczania i odbijania dużej ilości światła. Dobrze oszlifowany kamień prezentuje swoją barwę oraz błysk.

Kolejny bardzo dobrze nam znany i wykorzystywany w jubilerstwie szlif to kulisty. Jego kształtem wyjściowym są sześciany. Szlifowanie takie przechodzi dwa etapy. W pierwszym sześcian jest tak ścinany by nadać mu kształt wielościennej kuli, a następnie w zależności od wielkości materiału szlifuje się w odpowiednich maszynach tzw. młynkach (jak w przypadku koralików) lub ręcznie.

Ale oczywiście oprócz kształtów wyżej opisanych na rynku jubilerskim pojawił się nowy zwany barokowym. Kamienie charakteryzują się nieregularnym lecz opływowym kształtem. Proces prowadzi się w bębnach obrotowych (stąd nazwa szlifowanie bębnowe) i trwa on od dwóch do pięciu tygodni.

Spośród tych technik szlifowania wyróżnia się dodatkowo trzy podstawowe rodzaje szlifów:

– fasetkowy – czyli liczne płaskie ścianki, których krawędzie mogą być delikatnie zaokrąglone (szlif brylantowy), lub ostro zakończone, kanciaste (szlif schodkowy). Najczęściej nakłada się go na kamienie przezroczyste o tzw. barwie pośredniej.

– gładki – najczęściej stosowany dla kamieni oszlifowanych w postaci kaboszonów czy też kuli. Uwydatnia się dzięki temu intensywną barwę, dlatego też raczej stosowany jest do kamieni nieprzezroczystych (np. agaty)

–  mieszany – stanowi połączenie szlifu gładkiego i fasetkowego. Górna bądź dolna część jest zeszlifowana na gładko, a druga w sposób fasetkowy.

Mam nadzieję, że temat przedstawiłam w wyczerpujący sposób 🙂

Już za tydzień przedstawię kolejny temat, a będzie to kwarc.

Zapraszam wszystkich ciekawskich do czytania.